S- Bahn Łódź. 7 dekad budowy tunelu pod centrum.
W czasie II wojny światowej w Łodzi, wówczas 6. największym mieście Rzeszy zdobytej przez nazistów, liczącej- jak podają ówczesne kroniki filmowe- 700 tys. mieszkańców [1], miał, wg szczątkowych i nielicznych relacji, działać system S-Bahn.
Czy istotnie działał, pozostaje zagadką wymagającą badań. Być może była to rozbudowana wersja przedwojennego systemu kolei podmiejskiej, który budowano w okresie przedwojennym, ale relacje są różne i nieliczne- w sumie zaledwie 3 szczątkowe wzmianki. Część autorów utrzymuje że kolej s-bahn łączyła oba główne dworce przez Kolej Obwodową, zahaczając aż o dzielnicę Olechów. Istnieją tam po dziś dzień zagadkowe nieczynne przystanki. Miano też w latach 1942- 44 prowadzić budowę tunelu średnicowego kolei s-bahn.
Czy w czasie II wojny w Łodzi kursowała już kolej miejska S-bahn?
Część autorów jest tego pewna, podają oni trasy kursowania oraz różne szczegółowe informacje np. na temat technologii zasilania zelektryfikowanego systemu podmiejskiego. Relacje te wydają się wiarygodne, zbiegają się one czasowo z elektryfikacją sieci kolei miejskich w innych wielkich miastach ówczesnej Rzeszy. Niestety, szerszy i pewniejszy faktograficznie opis tematu wymaga poszukiwań w archiwach.
Ówczesny "Dworzec Główny", dziś- Łódź Kaliska. wg akpool.de
Tramwaj przed ówczesnym dworcem głównym, wg http://baedekerlodz.blogspot.com/2013_12_19_archive.html
Podmiejskie łódzkie stacje
Początki okupacji. Łódź miastem wydzielonym.
Miasto Łódź znalazło się na zachodnich terenach Rzeczypospolitej Polskiej anektowanych przez III Rzeszę, które zostało wcielone w jej granice. Ze względu na rozkaz przywódcy zmieniono nazwę miasta. Administracyjnie jako stolica rejencji łódzkiej (niem. Regierungsbezirk Litzmannstadt) włączono ją w granice tzw. „Kraju Warty” i dnia 1 stycznia 1940 nadano miastu prawodawstwo samorządowe niemieckie oraz przywilej miasta wydzielonego (wolnego ze struktury podziału administracyjnego, co jednak wiele nie znaczyło w czasach dyktatury).
Miasto ze względu na swój przemysłowy charakter było ważnym ośrodkiem gospodarczym dla hitlerowskiej administracji. W zamierzeniach niemieckich władz miało stać się głównym miastem okręgu. W mieście znajdowała się też największa w Rzeszy gmina żydowska. Zamieniono ją w getto w którym mieszkało ok. 158 tys. osób nar. żydowskiej, które w większości później wymordowano. 46500 osób zmarło w samym getcie.
wg J. Wesolowski, za: http://litzmannstadt-v.blogspot.com/
Budowa tunelu
Okupanci wg niepotwierdzonych przeze mnie osobiście w archiwach relacji, rozpoczęli budowę tunelu dla kolei s-bahn z Fabrycznego na Kaliski w roku 1942. Teraz, po 73 latach istnieje projekt dokończenia tego zamierzenia sprzed dekad. Wybudowaną w latach 1942- 1944 część tunelu wg jednej z relacji zniszczono po wojnie aby odzyskać mat. zbrojeniowe. Nie wiadomo nawet, czy dawne wykopy i tunele mają być wykorzystane w nowym projekcie, ani czy je zidentyfikowano.
Moje próby identyfikacji pozostałości budowy tunelu średnicowego polegały na uważnej analizie materiału w postaci zdjęć lotniczych z maja 1942 roku. Odkryta budowla była jednak pozostałością trójkąta do obracania parowozów. Innych obiektów- na tym zdjęciu nie znalazłem.
Powyższe i poniższe zdjęcie: mapy z 1942 r., wg http://galeria.geoportal.edu.pl/details.php?image_id=10
Fot. Łódź Kaliska- negatyw zdjęcia sprzedawany w serwisie aukcyjnym Ebay.
Trzecia szyna w S-bahn Łódź
W kolejnictwie miejskim jest to forma zasilania dolnego pociągów elektrycznych. Stanowi ją dodatkowa szyna umieszczona wzdłuż toru kolejowego i znajdująca się pod napięciem. Zazwyczaj używa się jej w szybkich kolejach miejskich prowadzonych we własnych korytarzach, całkowicie lub prawie całkowicie wydzielonych od przestrzeni zewnętrznej. Wg jednej z anonimowych relacji miała być wykorzystywana w s-bahn Łódź.
Czy istotnie działał, pozostaje zagadką wymagającą badań. Być może była to rozbudowana wersja przedwojennego systemu kolei podmiejskiej, który budowano w okresie przedwojennym, ale relacje są różne i nieliczne- w sumie zaledwie 3 szczątkowe wzmianki. Część autorów utrzymuje że kolej s-bahn łączyła oba główne dworce przez Kolej Obwodową, zahaczając aż o dzielnicę Olechów. Istnieją tam po dziś dzień zagadkowe nieczynne przystanki. Miano też w latach 1942- 44 prowadzić budowę tunelu średnicowego kolei s-bahn.
Czy w czasie II wojny w Łodzi kursowała już kolej miejska S-bahn?
Część autorów jest tego pewna, podają oni trasy kursowania oraz różne szczegółowe informacje np. na temat technologii zasilania zelektryfikowanego systemu podmiejskiego. Relacje te wydają się wiarygodne, zbiegają się one czasowo z elektryfikacją sieci kolei miejskich w innych wielkich miastach ówczesnej Rzeszy. Niestety, szerszy i pewniejszy faktograficznie opis tematu wymaga poszukiwań w archiwach.
Ówczesny "Dworzec Główny", dziś- Łódź Kaliska. wg akpool.de
Tramwaj przed ówczesnym dworcem głównym, wg http://baedekerlodz.blogspot.com/2013_12_19_archive.html
Podmiejskie łódzkie stacje
Stacje na linii nr 1., Stacja Wolbórka na początku XX w. Źródło: skansenpilicy.pl, stacja zachowana do dziś w skansenie.
Początki okupacji. Łódź miastem wydzielonym.
Miasto Łódź znalazło się na zachodnich terenach Rzeczypospolitej Polskiej anektowanych przez III Rzeszę, które zostało wcielone w jej granice. Ze względu na rozkaz przywódcy zmieniono nazwę miasta. Administracyjnie jako stolica rejencji łódzkiej (niem. Regierungsbezirk Litzmannstadt) włączono ją w granice tzw. „Kraju Warty” i dnia 1 stycznia 1940 nadano miastu prawodawstwo samorządowe niemieckie oraz przywilej miasta wydzielonego (wolnego ze struktury podziału administracyjnego, co jednak wiele nie znaczyło w czasach dyktatury).
Miasto ze względu na swój przemysłowy charakter było ważnym ośrodkiem gospodarczym dla hitlerowskiej administracji. W zamierzeniach niemieckich władz miało stać się głównym miastem okręgu. W mieście znajdowała się też największa w Rzeszy gmina żydowska. Zamieniono ją w getto w którym mieszkało ok. 158 tys. osób nar. żydowskiej, które w większości później wymordowano. 46500 osób zmarło w samym getcie.
wg J. Wesolowski, za: http://litzmannstadt-v.blogspot.com/
Budowa tunelu
Okupanci wg niepotwierdzonych przeze mnie osobiście w archiwach relacji, rozpoczęli budowę tunelu dla kolei s-bahn z Fabrycznego na Kaliski w roku 1942. Teraz, po 73 latach istnieje projekt dokończenia tego zamierzenia sprzed dekad. Wybudowaną w latach 1942- 1944 część tunelu wg jednej z relacji zniszczono po wojnie aby odzyskać mat. zbrojeniowe. Nie wiadomo nawet, czy dawne wykopy i tunele mają być wykorzystane w nowym projekcie, ani czy je zidentyfikowano.
Moje próby identyfikacji pozostałości budowy tunelu średnicowego polegały na uważnej analizie materiału w postaci zdjęć lotniczych z maja 1942 roku. Odkryta budowla była jednak pozostałością trójkąta do obracania parowozów. Innych obiektów- na tym zdjęciu nie znalazłem.
Trzecia szyna w S-bahn Łódź
W kolejnictwie miejskim jest to forma zasilania dolnego pociągów elektrycznych. Stanowi ją dodatkowa szyna umieszczona wzdłuż toru kolejowego i znajdująca się pod napięciem. Zazwyczaj używa się jej w szybkich kolejach miejskich prowadzonych we własnych korytarzach, całkowicie lub prawie całkowicie wydzielonych od przestrzeni zewnętrznej. Wg jednej z anonimowych relacji miała być wykorzystywana w s-bahn Łódź.
Kilka osób nabijało się powyżej z S-Bahn Łódź, niesłusznie, S-Bahn w Łodzi był w latach
1942-1945. Elektryczna kolejka tak jak berlińska z boczną trakcją zasilającą 750V jeździła
wokół Łodzi z dworca Mitte (obok Fabrycznego- Stadtbanhof) przez Widzew, poprzez Andrzejów Szosa (czynny do końca lat siedemdziesiątych) potem Olechów, Chojny, Karolew, Kaliski i zjazd do tunelu na terenie jednostki wojskowej - tunel budowany w latach 1942-44 między Kaliskim a Fabrycznym nie został nigdy ukończony. Kursował S-Bahn także linią 517 Widzew -Chojny a co najciekawsze to nawet z Kaliskiego czternastką do Borszewic z torem odstawczym w Gajewnikach - dla nie znających tematu , nie jechał do Zduńskiej Woli ani do Karsznic bo na wyjazd do powiatu Sieradzkiego trzeba było mieć dokument podróży i jechać zwykłym pociągiem.
wg anonimowy wpis w komentarzach pod tekstem na portalu Rynek Kolejowy, http://www.rynek-kolejowy.pl/54517/lodz_cztery_nowe_przystanki_kolejowe_w_ciagu_8_lat.htm
wg punkt3.de
Tunel Kolejowy S-Bahnhof Litzmannstadt Mitte- S-Bahnhof Litzmannstadt HBf.
Koleje zasilane z „trzeciej szyny” zwykle funkcjonują w przestrzeni zurbanizowanej. Zasilanie za pomocą „trzeciej szyny” jest najstarszą formą przekazywania energii na kolejach elektrycznych dysponujących własnymi korytarzami, zwłaszcza szybkich kolejach miejskich (SKM).
Teren przy ulicach Składowej i Węglowej to miejsce gdzie mógł się zaczynać tunel- znajdował się dworzec S-bahn Ltz. Mitte, zaś dworzec Fabryczny, ówczesny Stadtbanhofm był nieużuwany. Już od 1942 r był nieczynny. Tunel prowadził do ówczesnego Hauptbahnhof- obecnego dworca Kaliskiego. Być może nadal - niedokończony ostatecznie obiekt znajduje się pod ziemią, jako jedna z licznych podziemnych budowli.
Sieć S-bahn obejmowała dworce:
Kaliska- Hauptbahnhof, Fabryczna- Stadtbahnhof, Fabryczna- poc. miejskie: Litzmannstadt Mitte, Chojny - Litzmannstadt Sud, Karolew - Litzmannstadt Karlshof, Widzew - Litzmannstadt Ost, Radogoszcz - Radegast i inne.
Autor poniższej mapki to: http://www.andrzej-b.pl/infrastruktura_lodz.PNG
wg map przedwojennych.
opr. A. Fularz na podst. Wikipedii
[1] http://footage.framepool.com/en/shot/666153509-lodz-ghetto-german-occupation-map-grafic
opr. A. Fularz na podst. Wikipedii
[1] http://footage.framepool.com/en/shot/666153509-lodz-ghetto-german-occupation-map-grafic
Komentarze